Wróblewski A Prawda i mity w fizyce

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Lekcja, jaką należy wyciągnąć z tychhistorii, jest oczywista: umysł uczonego jest bardzo wrażliwym instrumentem, czułym na wielezewnętrznych zakłóceń.Chciałbym tu przypomnieć słowa, które wypowiedział Ernest Lawrence (wynalazca cyklotronu,laureat Nagrody Nobla z fizyki) komentując tzw.psychologiczne błędy w fizyce [58]: W każdym wysoce precyzyjnym układzie doświadczalnym występuje początkowo szereg trudnościaparaturowych, które prowadzą do uzyskiwania wyników liczbowych znacznie odbiegających odprzyjętej wartości wielkości fizycznej podlegającej pomiarom.W związku z tym badacz poszukujezródła lub zródeł błędów i szuka ich tak długo, aż uzyska wynik bliski wartości przyjętej zaobowiązującą.Wówczas zaprzestaje poszukiwań! W ten sposób można wyjaśnić dużą zgodność wieluróżnych wyników oraz dopuścić możliwość, że wszystkie te wyniki są obarczone nieoczekiwaniedużym błędem systematycznym.Sądzę, że coś podobnego zdarza się wówczas, gdy badacz ma jakąś zawczasu pomyślaną ideę, którąchce, może czasem podświadomie, za wszelką cenę potwierdzić eksperymentalnie.Przestaje byćwówczas uczonym krytycznym, przestaje myśleć o wszystkich czynnikach zakłócających i mogącychwpływać na wynik, który chce otrzymać.Za nim idzie często grupa entuzjastów, badaczy mniejstarannych i krytycznych, starających się szybko uzyskać wyniki na nowym polu badań.Liczba pracrośnie zatem zrazu lawinowo, co można nazwać zjawiskiem kuli śnieżnej , która stacza się po zboczupokrytym śniegiem i gwałtownie zwiększa rozmiary.Aż wreszcie ktoś bardziej krytyczny spojrzy nacałą sprawę bez uprzedzeń albo z innego punktu widzenia i okazuje się, że król jest nagi.Sądzę, że warto, aby zapadło nam to głęboko w pamięć.3.Nauka przeciw autorytetomW 1609 r.wyszło drukiem jedno z największych dzieł w historii astronomii, Johannesa KepleraAstronomia nova, w której sformułowane były m.in.dwa prawa ruchu planet, zwane obecnieprawami Keplera.Otóż Kepler wypowiada w części III, rozdziale 10 następujące słowa: Pierwszy mój błąd polegał na tym, że uznałem drogi planet za doskonałe koła i błąd ten kosztowałmnie tym więcej, że opierał się na autorytecie wszystkich filozofów oraz zgodny był z metafizyką.Ten cytat chciałbym wybrać jako motto niniejszego rozdziału, w którym będzie mowa o walce naukiz autorytetami, zarówno poszczególnych ludzi, jak i samej nauki - w sensie systemu poglądówpanujących w danym okresie.Autorytet wszystkich filozofów w czasach Keplera głosił, że ciała niebieskie mogą się poruszać jedyniepo doskonałych orbitach, jakimi są okręgi.Historia tego poglądu jest bardzo dawna i sięga Pitagorasai jego uczniów.Pitagoras z Samos (ok.572 - ok.497 p.n.e.), półlegendarny filozof grecki, działałgłównie w południowej Italii, gdzie powstał związek pitagorejczyków.Arystoteles mówił13, iż pitagorejczycy:13Cytaty wg Tatarkiewicza [59]. przejąwszy się matematyką, zaczęli uważać, że zasady jej są zasadami wszelkiego bytu, (.) uważaliliczby za rzecz pierwszą w całej naturze (.) zbierali wszystkie odpowiedniości między liczbamii harmoniami z jednej i własnościami z drugiej i porównując zestawiali je (.) Widzieli w liczbachwłaściwości i stosunki harmonijne, a że (.) liczby wedle nich zajmowały pierwsze miejsce w całejprzyrodzie, przeto przyjmowali (.) że cały świat jest harmonią i liczbą.Właśnie pitagorejczycy, zwracając uwagę na decydującą rolę symetrii i doskonałości kształtów, doszlido wniosku, że ciała niebieskie muszą być bryłami kulistymi, a ich drogi - okręgami, gdyż kula jestnajdoskonalszą bryłą, a okrąg - najdoskonalszą figurą.Z poglądem tym zgadzał się także wielki Platon (427-347 p.n.e.), według którego Wszechświat zostałstworzony dla spełnienia potrzeb i pragnień ludzkich jako najdoskonalszy z możliwychwszechświatów, a więc zawierający najdoskonalsze kształty.Rzeczywiście, gwiazdy zdają się obiegaćZiemię - centrum Wszechświata, raz na dobę po drogach kołowych.Rzuca się jednak w oczy kilka gwiazd błądzących , czyli planet, których ruch wydaje się bardziej zawiły.Jako ciała niebieskie,planety muszą też poruszać się po doskonałych okręgach, ale najwidoczniej nie po prostu popojedynczych okręgach -jak gwiazdy, lecz po ich kombinacjach.I wobec tego Platon dał swymuczniom do rozwiązania następujące zadanie: znalezć taką kombinację doskonałych ruchów kolistych,aby wyjaśnić obserwowane na niebie skomplikowane ruchy planet [60].Rysunek 15 Skomplikowany tor gwiazd błądzących na niebie.U góry droga planetoidy nr 1000 w latach 1925-1931, udołu droga planetoidy nr 1036 w latach 1922-1926 wg Putilina [61] (współrzędne ekliptyczne: � - szerokość.� - długość)Zadanie to rozwiązał jako pierwszy Eudoksos z Knidos (408-355 p.n.e.), podając system 27koncentrycznych sfer, dokładniej powłok kulistych, obracających się jednostajnie wokół różnieustawionych osi.A oto jak Eudoksos tłumaczył skomplikowany ruch planet: Niech dana planetabędzie przymocowana do punktu na równiku sfery S, obracającej się wokół osi O1; końce osi O1 sąprzymocowane do wewnętrznej powierzchni koncentrycznej zewnętrznej sfery S2, która obraca sięwokół innej osi O2, oś O2 umocowana jest do wewnętrznej powierzchni jeszcze większejkoncentrycznej sfery S3 obracającej się wokół osi O3 itd.Kombinacje takich ruchów po okręgach dająrzeczywiście dość skomplikowane kształty dróg wypadkowych.Eudoksos z Knidos, którego uważa się wobec tego za autora pierwszego traktatu z mechanikiteoretycznej, był zmuszony przyjąć istnienie 4 sfer dla każdej z 5 planet: Merkurego, Wenus, Marsa,Jowisza i Saturna oraz 3 sfer dla Słońca i dla Księżyca.Ostatnią, dwudziestą siódmą sferą była sferagwiazd stałych.Uczeń Eudoksosa Kallippos ulepszył ten system zwiększając liczbę sfer do 34, co miałodawać lepszą zgodność z obserwacjami.Arystoteles (fot.21) zwiększył liczbę sfer do 55.W odróżnieniu od poprzedników, którzy rozważalimodel matematyczny, rozmyślał on nad modelem, który byłby możliwy fizycznie [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download - pobieranie - ebook - do ÂściÂągnięcia - pdf

Menu