[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W drugiej bitwie walczy³o ju¿ obok Kozaków kilkanaœcie tysiêcy Tatarów; hetmani, wielki i polny,dostali siê do jasyru; a w trzeciej ca³e wojsko koronne posz³o w rozsypkê.Tatarzy og³osili, ¿e ka¿dy prawos³awny, któryby nie stawi³ siê pod chor¹gwie Chmielnickiego, bêdzie wziêty w jasyr.Pod tym terorem wzros³y si³y Chmielnickiego szybko do l00.000 g³ów.A¿eby wy¿ywiæ te t³umy, musia³ ruszaæ dalej, w kraje lepiej zagospodarowane.Dotar³ a¿ pod Lwów, gdzie wymusi³ 200.000 talarów, gro¿¹c rabunkiem.Ci¹gn¹³ dalej, dotar³ pod Zamoœæ; st¹d odeszli Tatarzy, nie potrzebuj¹c ju¿ turbowaæ siê o Krym.Ca³y ten pochód odbywa³ Chmielnicki podczas bezkrólewia, gdy¿ król W³adys³aw IV umar³ na pi¹ty dzieñ po bitwie nad ¯ó³temi Wodami.Prymas wyprawi³ do Chmielnickiego goñca pod Zamoœæ z zapytaniem, czego ¿¹da; odpowiedzia³ stosownie do u³o¿onego w Bachczyseraju programu, ¿e ¿¹da od sejmu zniesienia unji brzeskiej - jak gdyby sejm móg³ stanowiæ w rzeczach wiary.Kiedy wybrany królem Jan Kazimierz kaza³ Kozakom wracaæ na Ukrainê, Chmielnicki us³ucha³.Tam czeka³ na niego atoli wys³annik turecki, ów patrjarcha jerozolimski, Teofan.Wje¿d¿aj¹cego do Kijowa Chmielnickiego powita³ jako „ksiêcia Rusi”.Skoro Chmielnicki tytu³u tego nie wypar³ siê, musia³ król ruszyæ przeciw niemu.Tym razem Kozacy ponosili klêskê za klêsk¹, póki znowu Tatarzy nie poœpieszyli im z pomoc¹.Pod now¹ groz¹ jasyru uros³y si³y Chmielnickiego do 260.000 g³ów.Ledwie pi¹t¹ czêœæ tej rzeszy stanowili Kozacy, a 4/5 by³o mot³ochu, którego zachowanie siê w obozie i w walce sk³ada³o siê z pasma bezeceñstw.Dzika t³uszcza liczb¹ sw¹ raczej zawadza³a ruchom wojskowym.W 15.000 wojska wytrzyma³ Jan Kazimierz w obozie pod Zbara¿em 20 szturmów kozackich, i walka by³aby siê zakoñczy³a klêsk¹ rzekomej „kozaczyzny”, gdyby nie turecka nad ni¹ opieka.Porta wyprawi³a 100.000 Tatarów na pomoc, skutkiem czego zawaha³y siê losy wojny.Zawarto ugodê pod Zborowem, na warunkach, które odjê³yby na przysz³oœæ wszelk¹ mo¿noœæ walk, gdyby naprawdê chodzi³o o sprawê kozaczyzny lub prawos³awia - a nie o turecki interes.Ugoda zborowska 1649 roku podnosi³a regestr „wojska zaporoskiego” do 40.000 g³ów, a Chmielnicki zosta³ tego wojska hetmanem.Wszyscy regestrowi otrzymywali prawa szlachty polskiej, a królewszczyzny trzech województw: brac³awskiego, kijowskiego i czernihowskiego, wyznaczono na nadania dla nich.W tych trzech województwach tylko prawos³awni mogli piastowaæ urzêdy, Jezuitom zaœ i ¯ydom zakazano tam przebywaæ.Jak wobec takich warunków mog³y wojny kozackie wybuchn¹æ ze zdwojon¹ zaciek³oœci¹, i to zaraz po ugodzie, zanim mo¿na by³o choæby zarzuciæ coœkolwiek drugiej stronie? Tego¿ samego jeszcze roku 1649 porozsy³a³ Chmielnicki listy do hana, do su³tana, do króla szwedzkiego i do cara, wzywaj¹c do najazdu na Polskê.T³umaczy siê to faktem, ¿e wobec nies³ychanej przewagi liczebnej mot³ochu nad ¿ywio³em w³aœciwym kozackim w armji Chmielnickiego, posiad³ on sam w³adzê despotyczn¹; nie chcia³ zaœ poprzestaæ na hetmañstwie, spodziewaj¹c siê zostaæ ksiêciem panuj¹cym.Jako¿ su³tan przys³a³ mu dyplom na ksiêcia Rusi pod swojem zwierzchnictwem, przykazuj¹c Tatarom, ¿eby siê stawili na ka¿de wezwanie nowego monarchy.Par³ te¿ do nowej wojny mot³och, udaj¹cy Kozaków, boæ z czego mia³ siê utrzymywaæ, skoro „tylko” 40.000 znajdowa³o umieszczenie w wojsku królewskiem? Dla tego mot³ochu wojna z Polsk¹, to raj rabunków i kufy wódki, stoj¹ce zawsze w obozie do dowolnego u¿ytku; pokój, to praca na roli na kozackich futorach trzech województw, lub „ch³opstwo” na folwarkach ruskich mo¿now³adców.Chmielnicki, pragn¹c dalszej wojny, stan¹³ po stronie mot³ochu; jako¿ poziom jego kozaczyzny obni¿a siê coraz bardziej, wp³ywy i w³adza przechodz¹ do niepiœmiennych rabowników.W bezpoœredniem otoczeniu „ksiêcia Rusi” panuje ciemnota po³¹czona z pijañstwem, sztab „Zaporo¿ców” sk³adaj¹ opoje i bandyci.Minê³o sporo czasu, zanim przeciw takiemu pojmowaniu sprawy kozackiej zd¹¿y³a zorganizowaæ siê opozycja.Jak zaznaczono wy¿ej, do najazdu na Polskê wezwa³ Chmielnicki tak¿e cara moskiewskiego.Sprawa wchodzi w nowe stadjum.Dotychczas tylko kalif muzu³mañski broni³ „czystoœci wiary” na Ukrainie, a wojny kozackie potrzebne by³y, ¿eby odwróciæ od Turcji niebezpieczeñstwo.wyrzucenia z Europy.Odt¹d wy³ania siê nadto cel inny: ¿eby Moskwa uznan¹ by³a zwierzchniczk¹ wszelkiego prawos³awia.Mia³o siê to w ostatecznej konsekwencji zwróciæ przeciwko Turcji, lecz narazie tyczy³o siê tylko prowincyj polsko-litewskich, i by³o dla tureckich interesów po¿¹danem, jako os³abienie Polski - tego pañstwa, które uk³ada³o wci¹¿ projekty ligi przeciw pó³ksiê¿ycowi.Odt¹d ³¹czy³y siê na d³ugo interesy Moskwy a Turcji przeciwko polsko-litewskim.Carem by³ od r.1645 syn Micha³a Romanowa, Aleksy Michaj³owicz (1645-1676).Rz¹dy jego odznacza³y siê ci¹g³oœci¹ celowego dzia³ania.Bo te¿ jego „wielki bojar” utrzymywa³ siê przy wp³ywach przez lat 30! By³ nim sprzyjaj¹cy oœwiacie, i tem b¹dŸcob¹dŸ zas³u¿ony, Morozow, dozorca i wychowawca Aleksego, a nastêpnie jego wyrêczyciel w rz¹dach osobistych.Trwa³oœæ stanowiska zawdziêcza³ tej okolicznoœci, ¿e by³ wdowcem, gdy wychowanek jego zosta³ carem i ¿eni³ siê [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • funlifepok.htw.pl

    •