Komentarz do księgi o przyczynach. Tomasz z Akwinu

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Takie rozumienie tego twierdzenia wyda�je się jednakże dość powierzchowne, gdyż przyczynowośćjest właśnie zasadą poznawania inteligencji.Taki wniosekzaś, jeśli właściwie by go rozważyć, nie jest prawdziwy i toani w odniesieniu do tego, co inteligencję powoduje, aniteż względem tych rzeczy, które ona sprawia.Inteligen�cja nie jest bowiem powodowana przez swoją przyczynę8.Wszelka inteligencja zna.75dzięki swojej wiedzy, lecz raczej dzięki wiedzy przyczynysprawiającej ją samą.Natomiast te rzeczy, które znajdująsię pod inteligencją, chociaż powoduje je ona poprzezswoją wiedzę, to jednak zna je nie dlatego, że je powodu�je, ale raczej dlatego je powoduje, że je zna*.A zatem prawdziwe rozumienie tego twierdzenia po�winno być przyjęte w sposób następujący.Jest bowiemoczywiste, że w porządku rzeczy przyczyna zajmuje wyższystopień niż skutek.Jeśli więc coś jest przyczyną i skutkiem[zarazem], to zajmuje stopień pośredni między tymi dwo�ma [wymienionymi].Tego rodzaju rzeczą jest właśnie inte�ligencja, gdyż ona sama spowodowana jest przez przyczynępierwszą i znajduje się poniżej niej, powodując [jedno�cześnie] w pewien sposób te rzeczy, które z kolei znajdu�ją się pod nią, jak to zostało wyłożone w twierdzeniu 3.Tak przedstawia się to też ponad nią.Chciałoby sięwięc powiedzieć, że ze względu na swój pośredni sposób,który polega na tym, że jest przyczyną i skutkiem [zarazem],inteligencja w poznawaniu zachowuje się w sposób poś�redni, gdyż to, co jest ponad nią, poznaje w niższy sposóbniż to, co znajduje się w niej samej.Te natomiast rzeczy,które znajdują się pod nią, poznaje w sposób wyższy niżone istnieją same w sobie.Takie znaczenie ma twierdze�nie CLXXIII z księgi Proklosa, które brzmi, jak następuje:Wszelki intelekt jest na sposób intelektualny; podobnie jak to,co przed i to, co po nim.Jest tak, ponieważ zarówno,* Stwierdzenie to wyraża typowy dla myśli klasycznej prymat poznaniateoretycznego nad poznaniem praktycznym i działaniem, jako konsekwencjąpoznania.Czyste działanie byłoby bowiem zupełnie nieracjonalne i niezrozu�miałe, wprost chaotyczne.Przenosząc tę zasadę na grunt współczesnej kosmo�logii fizykalnej, należałoby stwierdzić, że wszechświat jako całość nie może byćwynikiem przypadku lub bezosobowej konieczności, gdyż wówczas byłby albozupełnie chaotyczny, albo nie byłoby w nim miejsca na prawdziwą wolność.Komentarz do Księgi o przyczynach 76rzeczy wyższe, jak i niższe znajdują się w intelekcie w spo�sób, w jaki on bytuje, to znaczy intelektualnie.W tym znaczeniu też został właśnie zaprezentowanyten dowód.Twierdzi bowiem autor, że inteligencja bezwątpienia jest substancją umysłowo poznawalną, gdyż by�towanie umysłowo poznawalne przysługuje jej z uwagi nazasadę jej istoty.A zatem ze względu na sposób [bytowa�nia] swojej substancji zna rzeczy, które przyjmuje z góry,oraz rzeczy; których jest przyczyną.Jest tak, ponieważ każ�da rzecz działa ze względu na sposób [bytowania] swojejformy, która jest zasadą działania, tak jak to, co ciepłe,ogrzewa na miarę swojego ciepła.Dlatego trzeba, żebykażdy poznający poznawał ze względu na formę, którajest zasadą poznania, mianowicie ze względu na podo�bieństwo poznanej rzeczy, które z pewnością znajdujesię w poznającym według sposobu [bytowania] jego sub�stancji*.Dlatego trzeba również, żeby każdy poznającypoznawał cokolwiek ze względu na sposób [bytowania]swojej substancji.Skoro zatem inteligencja według sposo�bu [bytowania] swojej substancji jest [zarazem] przyczynąi skutkiem, to sama będzie jakby pewnym kresem lub gra�nicą, określającą lub rozróżniającą rzeczy wyższe od niż�szych, w ten mianowicie sposób, że rzeczy wyższe poznajena sposób [bytowania] swojej substancji w niższy sposób,niż rzecz wyższa istnieje sama w sobie.Rzeczy niższe na�tomiast poznaje w sposób wyższy, niż one istnieją samew sobie.Z pewnością trzeba też wiedzieć, że sposób po�znania przyjmuje się właśnie ze względu na poznającego,ponieważ inteligencja nie poznaje przyczyny pierwszej* Chodzi oczywiście o zmysłową, a pózniej umysłową formę poznawczą,która jest swego rodzaju obecnością rzeczy poznanej we władzach podmiotupoznającego.Od strony podmiotu zaś można powiedzieć, że postaci te sąsposobami ujęcia rzeczy poznanej.9.Wszelka stałość inteligencji.77ponadintelektualnie, lecz intelektualnie, chociaż ona sa�ma jest ponadintelektualna [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download - pobieranie - ebook - do ÂściÂągnięcia - pdf

Menu