Dańcewiczowa Jadwiga Metodyka nauczania składni w szkole podstawowej, 1964

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pytania w rodzaju następujących:Jak nazywamy ludzi, którzy robią stoły, garnki, szklą okna, pra�cują w młynie, kierują traktorami, palą w kotłowniach? Jakąnazwą oznaczamy tych, którzy są leniwi, którzy próżnują, którzyzbyt długo śpią, którzy grają na trąbie? prowadzą do wniosku,że niektóre rzeczowniki są nazwami osób wykonujących pewnąpracę, odznaczających się pewną właściwością.Polecenia takie,jak: Nazwij to wszystko, co spotykasz na ulicy.Nazwij przed�mioty, których uczysz się w szkole.Nazwij ptaki, które widzisz51w ogrodzie prowadzą do wniosku, że rzeczowniki są nazwamiosób, zwierząt i rzeczy.Od tych ćwiczeń słownikowych łatwo już przejść do poka�zania uczniom, że przedmiot w zdaniu nazywa osobę lub rzecz,0 której się coś w zdaniu mówi, czyli jest jej nazwą.Można dotego dojść w dwojaki sposób: pierwszy za punkt wyjścia bierzerzeczownik jako nazwę, drugi wychodzi od zdania z podmiotemwyrażonym rzeczownikiem.Pr z ykł ad sposobu pierwszego: Nauczyciel wymienia rze�czowniki własne, np.nazwy geograficzne, i pyta, co te wyrazyznaczą.Odpowiedz będzie brzmiała: To są nazwy krajów, gór1 rzek.Wtedy nauczyciel na przykład zapyta: Co ci przywodzina myśl nazwa: Tatry? W odpowiedziach uczniów znajdzie się napewno zdanie, w którym rzeczownik Tatry będzie podmiotem.Wtedy padnie polecenie: Zapytaj o wyraz: Tatry w tym zdaniu a potem pytanie: Czym jest ten wyraz w tym zdaniul Dzieciodpowiadają, że jest podmiotem.Szereg dalszych zdań z rzeczo�wnikami własnymi jako podmiotami (które uczniowie podają napolecenie nauczyciela) będzie utrwaleniem spostrzeżenia, że pod�miot jest nazwą na przykład gór, rzek, osób, o których się mówiw danym zdaniu.Następnie nauczyciel pokazuje jakiś znanyuczniom przedmiot i pyta: Jak to się (np.skakanka, świder)nazywa? Z kolei poleca nazywać wszystkie przedmioty, któreuczniowie spostrzegają w izbie szkolnej.Wystąpią wówczasnazwy rzeczy, osób, np.: tablica, stół, meczne pióro, uczeń, nau�czyciel, Józio, Kasia.Można też wprowadzać nazwy zjawisk, np.w związku z wyrazem lampa wyraz oświetlenie, w związku z wy�razem okno światło, i wypowiadać się na ich temat.W po�wstałych w ten sposób zdaniach uczniowie wskazują nazwę (oso�by, rzeczy, zwierzęta, zjawiska itp.), o której w zdaniu jest mowa,a potem rozpoznają na podstawie znaczenia, że jest to rzeczownik.Albo też wskazują wyraz, który jest podmiotem, i rozpoznają, żepodmiot jest wyrażony rzeczownikiem, a więc jest nazwą osoby,rzeczy itp.W ten sposób dochodzą do wniosku, że podmiot jestnazwą, nazywa kogoś lub coś, o kim (o czym) w zdaniu mówimy,kto wykonuje jakąś czynność.Pr z ykł ad sposobu drugiego: Nawiązując do ćwiczeń słow�58ni ko wy ch nauczyciel podaje na przykład jako zagadki do rozwią�zania zdania z luk am i:.szyje ubrania,.mielez b o ż e ,.prowadzi sam ochód,.jest najlepszympiłkarzem w klasie polecając uzupełnić je nazwą osoby, o któ�rej w zdaniu mowa.Po czym pyta: Jak zapytamy o dodaną nazwą?Czym ta nazwa, ten wyraz jest w zdaniu? Następnie nauczycielwypowiada zdania, w których uzupełniane podmioty będą nazwamiróżnorakich przedmiotów, n p.:.odchodzi o godz.8,.leci,.nie wchodzi do szyjki, i zachęca uczniów, bysami zadawali podobne zagadki.Po rozwiązaniu kilku zagadeknauczyciel pyta, kogo lub co nazywają odgadnięte wyrazy w po�szczególnych zdaniach i na jakie pytanie odpowiadają.Po uprzed�nich, przygotowujących ćwiczeniach słownikowych terminy: na�zwa, nazywa powinny uczniom być znane.Należy przestrzegać,aby pytania o podmiot były zadawane całymi zdaniami, a nie tylkozaimkiem pytajnym, a więc np.: Kto szyje ubranie? Co idzie do�brze? a nie: kto? lub co? Na koniec nauczyciel pyta, czym sąw zdaniu odgadnięte (dodane) wyrazy.Na podstawie tego rodzajućwiczeń dochodzi się do wniosku, że podmiot nazywa (jest nazwą)osobę, zwierzę, rzecz itd., o której w zdaniu coś mówimy, cośorzekamy.Największą trudnością, jaką napotykamy w pracy nadukazaniem funkcji (roli) podmiotu w zdaniu, będzie wprowadzenieterminu: nazwa w odniesieniu do rzeczowników pospolitych;w umysłach dzieci i ludzi myślowo mało wyrobionych wyraznazwa kojarzy się przede wszystkim z imionami (rzeczownikamiwłasnymi).Dlatego trzeba przez odpowiednie ćwiczenia słowo�twórcze i słownikowe, np.przez zestawienie wyrazów pokrew�nych: ślepy ślepiec, mądry mądrzeć, myśleć myślenie,czytać czytanie czy przez podanie wyrazów oznaczającychcechę z domyślnym rzeczownikiem: uczony (człowiek), gajowy(strażnik), chorąży (oficer), doprowadzić do zrozumienia, że każdywyraz oznaczający jakiś przedmiot, jest jego nazwą.Uświadomie�nie sobie tego faktu jest konieczną podstawą do dalszego etapupracy nad budową zdania, mianowicie nad funkcją (rolą) po�szczególnych części mowy w zdaniu jako jego członów.Jeżeliuczeń zrozumie, że podmiot nazywa kogoś lub coś, a więc naj�różnorodniejsze rodzaje przedmiotów, o których się w zdaniu59mówi, to fakt, iż podmiotem może być każda część mowy, a nawetcałe zdanie, stanie się łatwiej zrozumiały.Jeżeli nie doprowadzimy ucznia do zrozumienia, że podmiotnazywa tego kogoś lub to coś 1 w najszerszym znaczeniu, o kimlub o czym w zdaniu orzekamy, to musielibyśmy materiał przy�kładowy i materiał do ćwiczeń ograniczyć do zdań, w którychpodmiotem będzie rzeczownik lub zaimek rzeczowny, a wprowa�dzenie zdania podmiotowego napotykałoby wielkie trudności.Pominięcie w szkole podstawowej sprawy funkcji podmiotu makonsekwencje ujemne: pierwsze to pomieszanie nazwy z jejdesygnatem (wyrazu z przedmiotem przez ten wyraz oznaczo�nym), co nie przyczynia się do wyrobienia ścisłości myślenia;drugie to konieczność wykonania tej pracy w klasach licealnych.Będzie to tym trudniejsze, że w starszych klasach trzeba będzieodzwyczajać uczniów od zbyt ciasnego ujęcia funkcji podmiotu.Ukazanie zaimka w roli podmiotu dobrze jest związać z opraco�waniem zdania z podmiotem domyślnym.Z takim zdaniem spot�kali się już uczniowie na stopniu drugim.Teraz przypominamytylko te wiadomości i obok przykładów zdań z podmiotem domyś�lnym ukazujemy zdania, w których mówiący chce uwydatnićosobę działającą, chce położyć nacisk na jej rolę, używa zaimka,choć końcówka osobowa czasownika pozwala się domyślić pod�miotu.W takich zdaniach, jak: Ja pójdę do miasta, a ty zosta�niesz w domu.Ja to zrobiłem? Tyś na pew no by ł przy tym poza końcówką czasownika jeszcze przycisk i intonacja podkreś�lają rolę zaimka jako podmiotu.Dla wprowadzenia zdań z podmiotem wyrażonym przez zaimekosobowy należy wykorzystać prawdziwe sytuacje w klasie, w któ�rych użycie zdań z podmiotem wyrażonym przez zaimek będzienaturalne, a nawet konieczne, np.może to być dyskusja, porów�nywanie dwóch prac.Zaimki: on, ten, tamten, ów mogą wystąpić jako podmiotw zdaniu również na tle sprawozdania z pewnych sytuacji, np.wypadku na ulicy, lub przez podchwycenie skargi ucznia wyra�żonej na przykład zdaniem: On m i zabrał pióro.Podobnych sy�tuacji życie szkolne nastręcza wiele, trzeba je tylko zauważyći w odpowiednim momencie właściwie wyzyskać.1 Z.Klemensiewicz op.cit.; s.99.60Trudniejsze do rozpoznania będą dla uczniów klas V V IIIzaimki nieokreślone i przeczące, np.: nikt, nic, ktoś, coś, w rolipodmiotów.Jednak w języku ucznia znajdą się czasami i zdaniaz takimi podmiotami, np.: Kt o ś dzwoni.C o ś tu leży [ Pobierz całość w formacie PDF ]

download - pobieranie - ebook - do ÂściÂągnięcia - pdf

Menu