[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Byli wolniod imperializmu kulturowego Rosji i Niemiec, wolni od atmosfery ciągłychzakazów i nękających szykan wprowadzonych przez carat; wolni od gwałtownychprzemian społecznych i manii samodoskonalenia się, która osaczała Polaków wPrusach.Sejm Galicyjski i Wydział Krajowy były w owym czasie jedynymiinstytucjami, które zapewniały  efektywny udział w rządach choćby części polskiejludności , a  osiągnięcia galicyjskich Polaków w dziedzinie kultury i oświaty niewymagają reklamy.Istniały wy\sze uczelnie, towarzystwa naukowe, biblioteki,muzea, czasopisma i dzienniki korzystające z liberalnej i pro-polskiej politykipaństwa.Bez skrępowania rozwijały się wszystkie nurty \ycia politycznego.Toniewątpliwie znaczenie Galicji w polskim \yciu narodowym przełomu XIX i XXwieku spowodowało pojawienie się poglądu, \e kultura duchowa Polski rozwijałasię głównie dzięki galicyjskim ośrodkom (Piskozub 1995 s.96).Odrębność prowincji na tle pozostałych ziem polskich umacniać musiałyuwarunkowania gospodarcze.Ośrodków przemysłowych było mało, a sposóbuwłaszczenia chłopów zachował tradycyjne, rozdrobnione rolnictwo.Z drugiejjednak strony szerokie masy społeczeństwa polskiego, w tym równie\ chłopi,uzyskały dzięki polonizacji i rozwojowi szkolnictwa mo\liwość zdobyciawykształcenia w duchu narodowym i obywatelskim.Połączenie swobódobywatelskich, charakterystycznych dla konstytucyjnej monarchii, i tradycjo-nalizmu kulturowego wykreowało sytuację sprzyjającą utrwalaniu tradycyjnejkultury narodowej.Podobne uwarunkowania na pozostałym obszarze pojawiły sięjedynie wśród etnicznych grup regionalnych, ale jednocześnie największąkoncentrację tego typu społeczności obserwujemy właśnie w Galicji (Górale,Lachowie, Pogórzanie, Lasowiacy, Rzeszowiacy, Krakowiacy).Mo\naprzypuszczać, \e konserwatyzm stosunków społeczno-gospodarczych oraztradycjonalizm grup etnicznych i etnograficznych wzajemnie się wspierały.Te wszystkie zjawiska łącznie kreowały specyficzną atmosferę kulturową, która wjakimś stopniu mogła dotrwać do dnia dzisiejszego.W ka\dym bądz razieodrębność byłej Galicji na tle pozostałych ziem polskich znajduje odzwierciedleniew tendencjach regionalistycznych, które pojawiły się w ostatnim okresie (Wódzi Wódz 1995).Tę odrębność uwa\a się najczęściej jako przyczynę szczególniesilnego oporu wobec systemu komunistycznego oraz siłę opcji prawicowej w dniudzisiejszym.Pod tym względem dorównują jej jedynie regiony etniczne (Kaszuby,- 37 - Górny Zląsk) oraz obszary zamieszkane przez drobną szlachtę (wschodnieMazowsze, Podlasie).b.Zabór pruski (Poznańskie)Odmienność Wielkopolski, na tle pozostałych ziem Polski, była widoczna nadługo przed rozbiorami.Charakterystyczny był m.in.wy\szy poziom urbanizacji(Jałowiecki 1996 a, Ziółkowski 1999).Du\ą rolę odgrywało poło\enie regionu,otoczonego od zachodu, północy i południa przez obszary wchodzące w składpaństw niemieckich i zdominowane przez ludność protestancką (PomorzeZachodnie, Brandenburgia, Dolny Zląsk), które na dodatek, do roku 1742, zostałyzjednoczone w państwie pruskim.W samej Wielkopolsce mieszkańcy wyznaniaprotestanckiego stanowili przed rozbiorami ok.25 % ludności (Krigseisen 1996, s.87), co w związku z ich kontaktami zagranicznymi mogło sprzyjać przepływowiinnowacji kulturowych i gospodarczych z Zachodu (Krigseisen 1996, s.284).Wielkopolska, korzystając ze swego poło\enia i gospodarności mieszkańców, byłanie tylko najlepiej gospodarczo rozwiniętym regionem Rzeczypospolitej, aleprzewy\szała równie\ sąsiednią Brandenburgie i Pomorze Zachodnie.Zeodrębnością społeczno-gospodarczą regionu wiązał się ni\szy ni\ w innychczęściach Polski udział szlachty w społeczeństwie (3 % wobec 8-10 % w skali całejRzeczpospolitej).Większy był natomiast udział mieszczaństwa (Ziółkowski 1999).Po okresie burzliwych zmian granicznych przypadających na lata rozbiorówi wojen napoleońskich, w wyniku postanowień Kongresu Wiedeńskiego (1815 r.)region poznański, stanowiący większą część Wielkopolski, został ostatecznie naokres ponad 100 lat włączony w skład państwa pruskiego.W początkowej fazieistnienia nosił on nazwę Wielkiego Księstwa Poznańskiego i korzystał z autonomiinarodowej.Spotkać mo\na równie\ poglądy mówiące o jego odrębnościpaństwowej (Krasuski 1989, s.231).W następnym okresie jego odrębność byłastopniowo redukowana, by po Wiośnie Ludów zniknąć zupełnie.Pruska częśćWielkopolski stała się po prostu Prowincją Poznańską.Mo\na przypuszczać, \e zacieśniający się coraz bardziej związek regionu zpaństwowością pruską przyczynił się do dalszego utrwalania odrębności regionu natle pozostałych ziem polskich.Jednym z wa\niejszych czynników stymulującychprzekształcenia społeczno-gospodarcze i kulturowe mogło być przejmowanie przezmiejscową ludność wzorców organizacji \ycia zbiorowego właściwych dlaprotestanckiego społeczeństwa pruskiego (zob.Ziółkowski 1999).Idącza niektórymi głosami (Domagała 1996, s.85, Synak 1998, s.111) mo\na byprzyjąć tezę o  protestantyzacji miejscowych katolików, czyli przejęcie przez nichzachowań społecznych charakterystycznych dla społeczności protestanckich [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • funlifepok.htw.pl

    •