[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.A gdy opierając się naprzykładach, jakich dostarczają starożytne i nowożytne dzieje, zastanowi się dobrze nadprzyczyną tego, spostrzeże, że daleko łatwiej mu będzie pozyskać przyjazń tych ludzi, którzyprzedtem odnosili się wrogo do niego, gdyż byli zadowoleni z poprzedniego rządu, niż tych,którzy wskutek swego niezadowolenia stali się przyjaciółmi księcia i pomogli mu dozwycięstwa.Dla tym pewniejszego utrzymania się przy państwie mieli książęta zwyczaj budowaniatwierdz, aby one były niejako uzdą i wędzidłem dla tych, którzy by powzięli zamiar działaniaprzeciwko nim, i aby przy pierwszym natarciu mieć bezpieczne schronienie.Pochwalam tensposób, gdyż od dawna był on w użyciu.A jednak za naszych czasów Niccollo Vitelli musiałzburzyć dwie twierdze w Citta di Castello, aby utrzymać się w tym państwie.Guido Ubaldo,książę Urbino, powróciwszy do swego państwa, skąd przez Cezara Borgię został wypędzony,zburzył do szczętu wszystkie twierdze tej prowincji i uznał, że gdy ich nie będzie, niełatwo straci znowu państwo.Bentivogliowie, powróciwszy do Bolonii, użyli podobnego sposobu.Twierdze przeto są pożyteczne lub szkodliwe zależnie od okoliczności i jeżeli przynoszą cipod pewnym względem korzyść, to pod innym szkodę.Na tę sprawę w ten sposób zapatrywaćsię można: taki książę, który boi się bardziej swego ludu niż obcych, powinien budowaćtwierdze, natomiast powinien ich zaniechać ten, który bardziej obawia się obcych niż ludu.Zamek mediolański, zbudowany przez Francesca Sforzę, więcej kłopotów domowi Sforzówprzysporzył i jeszcze przysporzy, niż niejedno zamieszanie w państwie.Przeto najlepszątwierdzą, jaka być może, jest przychylność ludu; chociażbyś bowiem miał twierdze, nie ocalącię one, jeżeli cię nienawidzi lud, bo gdy ten chwyci za broń, nie braknie nigdycudzoziemców, którzy przyjdą mu z pomocą.Toteż nie widać, by one za naszych czasówprzyniosły jakiemu księciu korzyść, chyba hrabinie na Forli, gdy ta po śmierci małżonka,hrabiego Girolamo, mogła dzięki twierdzy ujść napaści ludu, oczekiwać pomocy Mediolanu iodzyskać państwo; lecz wtedy okoliczności tak się składały, że cudzoziemiec nie mógłpoprzeć ludu.Natomiast pózniej nie na wiele przydały się jej twierdze, gdy napadł ją CezarBorgia, a wrogo usposobiony lud połączył się z cudzoziemcem.Dlatego tak wtedy, jak iprzedtem byłoby dla niej bezpieczniej nie być przed lud nienawidzoną, niż posiadać twierdzę.Zważywszy przeto wszystko, pochwalę i tego, który budować będzie twierdze, jako teżi tego, który ich budować nie będzie, a zganię każdego, który całą w nich pokładając ufność,lekceważyć będzie nienawiść ludu.XXIJak powinien postępować książę, aby zyskać poważanie%7ładna rzecz nie przysparza księciu takiego szacunku, co wielkie przedsięwzięcia idawanie niepospolitego przykładu.Takim księciem jest w naszych czasach FerdynandAragoński, obecny król Hiszpanii.Nazwać go można niemal nowym księciem, ponieważdzięki imieniu swemu i sławie stał się ze słabego króla pierwszym królem chrześcijańskim, arozważywszy jego czyny, spostrzeżecie, że wszystkie są bardzo wielkie, a niektórenadzwyczajne.W początkach swego panowania uderzył na Grenadę i ta wyprawa stała siępodwaliną wielkości jego państwa.Wojnę prowadził zrazu bez pośpiechu i bez obaw, bo mukto stanął na przeszkodzie, a zajął nią umysły baronów kastylijskich, którzy myśląc o tejwojnie, nie pomyśleli o politycznych zmianach; w ten sposób, zanim spostrzegli się, pozyskałznaczenie i panowanie nad nimi.Za pieniądze Kościoła i ludu mógł utrzymać wojsko i przeztę długą wojnę stworzyć podwaliny własnej armii, która mu tyle czci przysporzyła.Nadto,chcąc podjąć się większych rzeczy, zwrócił się do zbożnego okrucieństwa i, używając zawszereligii jako pozoru, ograbił i wypędził Maurów ze swego państwa.Trudno o nędzniejszy iosobliwszy przykład.Pod takim samym płaszczykiem napadł na Afrykę, urządził wyprawę doItalii, w końcu uderzył na Francję, i tak ciągle snuł wielkie plany, które utrzymywały umysłypoddanych w ustawicznym napięciu i w podziwie tudzież w oczekiwaniu wyniku.A rodziłysię te czyny jeden z drugiego w taki sposób, że nie dawały nigdy ludziom czasu naochłonięcie i sprzeciw.Korzystnym jest bardzo dla księcia, jeżeli w rządach wewnętrznych daje swoimpostępowaniem przykłady niepospolite, podobne do tych, jakie przytacza się o messerBernabo da Milano.Jeżeli zdarzy się, że ktoś dokona czegoś nadzwyczajnego w życiuobywatelskim, w dobrym lub złym kierunku, trzeba takiego wynagrodzić albo ukarać w takisposób, aby było o czym mówić.A przede wszystkim powinien książę usilnie starać się o to,by w każdej swej czynności okazywał się mężem wielkim i znakomitym.Szanuje się równieżtakiego księcia, który jest prawdziwym przyjacielem lub jawnym przeciwnikiem, to znaczy,kiedy bezwzględnie i otwarcie staje po stronie jednego przeciw drugiemu; takie postępowanie jest zawsze korzystniejsze niż neutralność, albowiem gdy dwaj możni twoi sąsiedzi wezmą sięza bary, to skoro jeden z nich zwycięży, ty albo musisz bać się zwycięzcy, albo nie.W obuprzypadkach będzie bardziej korzystnym dla ciebie wystąpić otwarcie i zrobić porządnąwojnę.W pierwszym bowiem wypadku, jeżeli nie wystąpisz otwarcie, staniesz się zawsze, kuradości i zadowoleniu zwyciężonego, łupem zwycięzcy i nie będziesz miał ku swej obronie iucieczce ani słuszności, ani żadnej innej rzeczy.Albowiem zwycięzca nie chce wątpliwychprzyjaciół, którzy mu nie pomogą w nieszczęściu: zwyciężony nie przyjmie cię, bo niechciałeś z bronią w ręku narazić się na jego los.Antioch, wezwany przez Etolów, wkroczył do Grecji, aby wypędzić Rzymian; posłał onposłów do Achajów, którzy byli przyjaciółmi Rzymian, aby zachęcić ich do zachowanianeutralności; tych zaś z drugiej strony skłaniali Rzymianie do tego, aby chwycili za broń,stanąwszy po ich stronie.Przyszła ta sprawa pod obrady na zgromadzenie Achajów, gdzieposeł Antiocha namawiał ich do neutralności, na co odpowiedział poseł rzymski: "Quodautem isti dicunt non interponendi vos bello, nihil magis alienum rebus vestris est.Sine gratia,sine dignitate, praemium victoris eritis."I zawsze tak wypadnie, że ten, kto ci nie jest przyjacielem, żądać będzie od ciebieneutralności, a ten kto ci jest przyjacielem, żądać będzie otwartego wystąpienia z bronią.Imało stanowczy książęta najczęściej postępują drogą neutralną, aby uniknąć najbliższychniebezpieczeństw, i najczęściej też upadają [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • funlifepok.htw.pl

    •